6 signalen van mentale overbelasting en hoe je ze herkent

Verzuim in je organisatie, iedereen heeft ermee te maken en een deel van het verzuim kun je niet voorkomen, laat staan verhelpen. Dat hoeft ook niet. We hebben in Nederland een goed vangnet en met de juiste verzuimbegeleiding is veel mogelijk. Maar er is ook veel wat je zelf kunt doen om verzuim te voorkomen. Waar je als HR-professional en leidinggevende wél grip op hebt. Of in ieder geval, inzicht in hebt.  

Voordat een medewerker uitvalt zijn er vaak eerder al signalen te zien dat het niet goed gaat. Vaak heeft een medewerker dit zelf niet door en ziet de leidinggevende, collega’s of naasten het veel eerder. Zou het niet goed zijn om leidinggevenden en medewerkers te trainen in het herkennen van signalen? En een omgeving te creëren waarin je met elkaar hierover in gesprek kan én durft? 

Herken de signalen 

Mentale overbelasting komt doordat langere tijd de draaglast groter is dan de draagkracht. Er is dan niet voldoende buffer meer om periodes van stress op te vangen met periodes van ontspanning. Vaak ontstaat mentale overbelasting niet ineens. Er gaat een periode aan vooraf waarin, als je goed oplet, verschillende signalen te herkennen zijn. Die signalen zijn te herkennen door goed te luisteren, niet alleen in een daarvoor bestemd gesprek, maar ook op de werkvloer en “bij de koffieautomaat”.

Ook non-verbale communicatie kan veel zeggen over iemands gemoedstoestand. Bij één van deze signalen is er vaak niets aan de hand. Herken je meerdere signalen over een wat langere periode, dan zou er weleens sprake kunnen zijn van mentale overbelasting. Wat kan leiden tot burn-out of overspanningsklachten.  Om de signalen te herkennen is het goed om te weten wat signalen van mentale overbelasting kunnen zijn. De belangrijkste hebben we voor je op een rijtje gezet:  

Vermoeidheid 

Iedereen is weleens moe. Soms een dag, een paar dagen of een week. Wanneer vermoeidheid langer aanhoudt kan dat een vroeg teken van mentale uitputting zijn. Vermoeidheid is niet altijd goed te herkennen. Als een medewerker zelf met enige regelmaat laat vallen moe te zijn of activiteiten op of naast het werk overslaat of afzegt, is het misschien tijd voor een goed gesprek. 

Soms voelt een medewerker niet de ruimte om dit gesprek uit zichzelf te voeren of wordt vermoeidheid gebagatelliseerd. Het is dan slim om het wat beter in de gaten te houden. Zie je duidelijk dat de medewerker langzamer reageert op prikkels, minder plezier heeft in het werk en oogt hij of zij al een tijdje vermoeid? Ga dan in gesprek.   

Vergeetachtigheid & gebrek aan overzicht 

Een ander duidelijk signaal van mentale overbelasting is vergeetachtigheid en een gebrek aan overzicht. Iemand die veel stress ervaart, vaak rondom life-events, kan hierdoor (tijdelijk) volledig in beslag worden genomen. Dat zorgt er vaak voor dat die persoon andere dingen vergeet of het overzicht volledig kwijtraakt. Merk je als HR-professional of leidinggevende dat een medewerker meer vergeet en minder overzicht heeft dan voorheen, dan is dat een goed moment om hierover in gesprek te gaan.  

Gebrek van tijdsbesef & altijd haast 

Soms gaat een medewerker zo op in het werk of in een privésituatie dat andere zaken minder belangrijk worden. Merk je dat iemand vaker te laat komt, juist langer blijft of vaker of minder vaak pauze neemt? Soms merk je ook dat medewerkers altijd gehaast zijn, nooit tijd voor een praatje, altijd bezig met de volgende stap en focus lijkt ver te zoeken. Een duidelijk signaal dat het niet goed gaat. Goed om dan eens door te vragen.  

Lagere productiviteit & besluiteloosheid 

Mentale overbelasting komt veelal voor bij medewerkers die moeite hebben met het aangeven en bepalen van de eigen grenzen, ze zijn vaak ambitieus, bevlogen, perfectionistisch en ongeduldig. Zodra je van deze eigenschappen steeds minder terugziet in een bepaalde periode, kan dat een teken zijn van overbelasting. Zie je daarnaast een lagere productiviteit en worden beslissingen niet genomen of telkens vooruitgeschoven? Dan lijkt er echt wel wat aan de hand.  

Rondom life-events kunnen er ook periodes van lagere productiviteit en besluiteloosheid zijn. Het is goed om dan in de gaten te houden of dit zo blijft na de life-event(s).  

Overcompensatie & tunnelvisie 

Een signaal van mentale overbelasting dat lastig te herkennen is; overcompensatie en tunnelvisie. Het lijkt alsof een medewerker erg enthousiast en bevlogen is. Hij of zij pakt meer taken op zich en praat veel over dat ene onderwerp. Hier ligt overcompensatie door veel te veel taken op zich te pakken op de loer.

Vanwege een basis gedrevenheid bij de medewerker, vaak gebaseerd op normen en waarden, is die persoon geneigd om volledig op te gaan in het werk of bijvoorbeeld hobby of verbouwing. Het zou kunnen dat deze medewerker mentaal overbelast is en eigenlijk alleen nog kan denken aan dat onderwerp, project of die taak. Dit enthousiasme open bespreken kan helpen om te ontdekken of het niet te veel is.  

Gedragsverandering  

Een signaal wat vaak het eerst herkend wordt bij mentale overbelasting is een verandering in gedrag. Je merkt bijvoorbeeld dat een medewerker negatief of cynisch is, sneller in conflicten of discussies terecht komt of aanwezig is maar niet betrokken. Als een medewerker sneller in discussies of conflict raakt komt dat vaak doordat er mentaal te weinig ruimte is om rustig en overwogen een besluit te nemen of gesprek te voeren. Een bepaald onderwerp, project, life-event in werk of privé vraagt al lange tijd te veel aandacht, waardoor andere onderwerpen geen aandacht krijgen. Dat stapelt zich op, tot het moment dat er niet voldoende denk en ontspanningsruimte meer is.  

Als iemand wel aanwezig is maar niet betrokken lijkt is vaak het tegenovergestelde aan de hand. Er is mentale aandacht voor één onderwerp, maar andere onderwerpen krijgen geen ruimte, daarom worden ze letterlijk uitgeschakeld. Evenals de mentale aanwezigheid in gesprekken over die andere onderwerpen. Dit is een serieus signaal. Iemand kan zijn dag niet hebben, maar als je in korte tijd een echte verandering merkt is het tijd om aan de bel te trekken, bij de medewerker zelf, maar laat je ook vooral ondersteunen door je arbodienst.  

Hoe help je leidinggevenden en medewerkers?  

Zorg dat je medewerkers en leidinggevenden weten waarop ze kunnen letten. Dat kan tijdens “het goede gesprek”, maar vooral ook in de dagelijkse praktijk op de werkvloer. Daarnaast is het van belang dat leidinggevenden en medewerkers de handvatten hebben om verzuim te voorkomen.